W świecie ceramicznych arcydzieł i szlachetnych wyrobów stołowych porcelana zajmuje szczególne miejsce – zarówno ze względu na swój bogaty rodowód, jak i wyjątkową elegancję. Przenosząc się w głąb historii, odkrywamy, że ten delikatny materiał zdobił już stoły starożytnych dynastii, by potem zawładnąć sercami europejskich dworów i zdobyć miejsce w sercach współczesnych miłośników estetyki i funkcjonalności.
W niniejszym artykule zapraszamy Cię do fascynującej podróży przez historię, produkcję i właściwości tego materiału, który nie tylko odzwierciedla bogactwo kulturowe i technologiczne naszego świata, ale również kusi wyrafinowanym wzornictwem i niezrównaną trwałością. Gotowi na głębsze zanurzenie się w tajemnice tego ceramicznego arcydzieła? 
Co odróżnia dawną porcelanę chińską od współczesnej?
Chińska produkcja miała swoje własne unikalne techniki i tradycje, które różniły się od tych stosowanych w Europie i innych częściach świata. To, co odróżnia chińskie, dawne wyroby od europejskich to głównie ręczna technika produkcji, surowce, dekoracje, technika malowania pod szkliwem oraz specjalne efekty mające imitować pęknięcia, tzw. efekt "crackle", który powstawał na powierzchni podczas wypalania.
Głównymi składnikami były kaolin nadający biel, kruchość i delikatność, krzemionka - kwarc oraz glina. Dekoracje były ręcznie malowane, czasem nawet przy użyciu pędzla z jednym włosem. Tradycyjne wzory obejmowały motywy roślinne, zwierzęce, sceny krajobrazowe, a także abstrakcyjne wzory i symbole. Już wtedy malowano pod szkliwem, czyli na powierzchni wypalonej porcelany przed nałożeniem warstwy szkliwa, i wraz z dekoracją produkt był wypalany w piecu.
Właściwości porcelany i zastawy stołowej
O wartości porcelany stołowej dla branży HoReCa i dla indywidualnych odbiorców stanowią jej właściwości fizyczne, chemiczne i estetyczne.
- Twardość sprawia, że jest ona odporna na zarysowania i uszkodzenia mechaniczne. Bardzo istotna jest tu twardość samego szkliwa, dzięki któremu naczynie zachowuje połysk, a ślady po użyciu noża nie są widoczne. Nowoczesna technologia produkcji i nie tylko cechuje się bardzo dobrą twardością zewnętrznej powłoki. Dzięki temu taka zastawa stołowa może być używana przez wiele lat, zachowując swój pierwotny wygląd.
- Trwałość, która cechuje ten materiał, osiągany jest dzięki wysokiej temperaturze wypalania, nierzadko dwukrotnego. Staje się bardzo trwałym materiałem, odpornym na pękanie i łamanie. Jest to szczególnie istotne w przypadku codziennego użytkowania zastawy stołowej, która jest narażona na różnego rodzaju obciążenia i naciski, częste zmywanie, obijanie, układanie w stosy i
- Odporność chemiczna na działanie większości substancji chemicznych sprawia, że jest łatwa w utrzymaniu czystości, nie odbarwia się pod wpływem mocno koloryzujących potraw jak buraki, jagody, kurkuma, można ją myć w zmywarce i stosować różnego rodzaju detergenty bez obawy o uszkodzenia powierzchni. Tu także słowem klucz staje się szkliwo, które jest niereaktywne, obojętne chemicznie i bardzo nieprzepuszczalne.
- Niska absorpcja wody oznacza, że porcelana nie wchłania płynów i nie chłonie zapachów.
- Estetyka i elegancja to niezaprzeczalne atuty elementów nakrycia. Jest to materiał elegancki i subtelnie błyszczący, co czyni ją doskonałym wyborem na zastawę stołową do eleganckich przyjęć oraz na co dzień. Może być zdobiona różnego rodzaju wzorami i motywami, co dodaje jej dodatkowego uroku.
Estetyka zastawy stołowej i zachwycające kompozycje potrawy z naczyniem
Estetyka jest w tym przypadku zjawiskiem fascynującym i pełnym bogactwa. Niezwykłe wzornictwo jest owocem wielowiekowej tradycji, w której mistrzowska sztuka zdobienia łączy się z wyjątkowym wyczuciem proporcji i formy. Zdobienia i ornamentyka na przestrzeni wieków zmieniały się i nadal się zmieniają. Wiadomo, współczesna sztuka, także ta użytkowa ewoluuje, dąży do prostoty — ale nie do banału, odchodzi od gęstych wzorów i nadmiaru.
Oto co naszym zdaniem stanowi o pięknie serwisów obiadowych i porcelany stołowej w ogóle.
- Subtelność zdobień — delikatność zdobień, które mogą obejmować różnorodne motywy, od kwiatów i roślin po sceny historyczne czy abstrakcyjne wzory. Zdobienia te są często ręcznie malowane lub nadrukowywane, co nadaje każdemu elementowi indywidualny charakter i wyjątkowy urok. Wyjątkowość takich wyrobów pozwala na przeznaczenie tego rodzaju produktów na prezent.
- Błyszcząca lub półmatowa powierzchnia może znacząco wpłynąć na odbiór całej zastawy. Naturalna biel połączona z jej subtelnie błyszczącą powierzchnią dodaje szlachetności, szyku i wprowadza bardzo elegancki wygląd, który doskonale komponuje się z różnorodnymi stylami aranżacji wnętrz. Światło odbijające się od naczyń podkreśla wyjątkowy urok i sprawia, że każdy przedmiot staje się małą ozdobą w przestrzeni.
- Zróżnicowane kształty i formy począwszy od tradycyjnych talerzy i kubków, filiżanek do kawy i herbaty po bardziej nowoczesne wazony i figurki. Spotykamy bowiem talerze i naczynia okrągłe, owalne, prostokątne, kwadratowe i o kształtach nieregularnych. Bogactwo możliwości projektowych sprawia, że może być dopasowana do każdego stylu i gustu, od klasycznego po nowoczesny.
- Wyjątkowe detale - estetyka opiera się też na drobnych, ale znaczących detalach, takich jak delikatne wypukłości, subtelne żłobienia czy misternie wykonane uchwyty. Filiżanki i kubki do kawy i herbaty z profilowanymi lub wygiętymi uchwytami z pewnością są wyrobami o szczególnym designie i dobrym pomysłem na prezent. Te małe elementy dodają każdemu przedmiotowi wyjątkowej elegancji i uroku, przyciągając wzrok i zachwycając detaliczną precyzją wykonania.
- Harmonia proporcji - ten materiał doskonale wyraża harmonię proporcji i symetrii. Zarówno w przypadku tradycyjnych, jak i nowoczesnych wzorów, proporcje i symetria są starannie dopracowane, co sprawia, że każdy przedmiot jest estetycznie wyważony i proporcjonalny.
Proces produkcji porcelany w skrócie
Proces produkcji jest skomplikowany i wymaga zaawansowanych technologii oraz specjalistycznej wiedzy. Warto wiedzieć, że różnice wysokości temperatur stosowanych w procesie wypalania zależą w dużej mierze od domieszek, które są stosowane w różnym celu, np. aby zwiększyć twardość materiału lub nadać kolor już w samej masie. W skrócie proces składa się z kilku etapów:
Wybór surowca i dodatków - podstawowe składniki do produkcji porcelany to kaolin, krzemionka i glina.
Kaolin jest białym, plastycznym skałotwórczym minerałem, który stanowi około 50% i więcej masy. Krzemionka jest stosowana jako materiał szkliwienia, a glina dodaje plastyczności masie ceramicznej.
Wspomnieliśmy, że do produkcji używa się różnych dodatków i mogą to być np.: żywice zwiększające odporność na pękanie i łamanie podczas formowania i wypalania, tlenek aluminium ( alumina), substancje rozjaśniające, antyplamkowe oraz barwniki.
- Przygotowanie masy - surowce muszą zostać dokładnie wymieszane i zmielone, aby uzyskać jednolitą masę ceramiczną. Proces ten może być wykonywany na mokro lub na sucho w zależności od preferencji producenta. Niektórzy producenci, np. Porland dodaje do masy tlenek aluminium, aby zwiększyć trwałość i odporność mechaniczną produktu końcowego.
- Formowanie gotowej masa ceramiczna w odpowiednie kształty za pomocą różnych technik, takich jak odlewanie, wytłaczanie czy ręczne formowanie na kole garncarskim. W ten sposób powstają znane nam talerze, filiżanki, kubki, serwetniki, półmiski, wazony i wszystkie inne elementy wyposażenia i zastawy stołowej.
- Suszenie - po uformowaniu przedmioty są suszone, aby usunąć z nich wilgoć. Proces ten może trwać kilka dni i jest kluczowy, aby uniknąć pęknięć i deformacji podczas następnego etapu. Nie może odbywać się zbyt szybko, musi być dobrze zaplanowany przez technologów.
- Pieczenie (wypalanie) - wysuszone przedmioty są następnie wypalane w piecu ceramicznym. Temperatura i czas wypalania są kluczowe dla uzyskania odpowiednich właściwości naczyń. Zazwyczaj temperatura wypalania wynosi około 1200-1400°C. Wysoka temperatura powoduje przemiany chemiczne w masie ceramicznej, co sprawia, że porcelana staje się trwała i odporna na uszkodzenia. Wybór temperatury zależy od grubości naczynia i użytych dodatków.
- Szkliwienie ma miejsce po wypaleniu, aby uzyskać połyskującą powierzchnię i dodatkową ochronę. Szkliwo to zazwyczaj mieszanina krzemionki i utwardzających substancji szkliwiących. Dodatki szkliwiące mogą być stosowane do pokrywania powierzchni warstwą szkliwa, co nie tylko nadaje jej połyskujący wygląd, ale również zwiększa jej odporność na działanie substancji chemicznych i zapewnia ochronę przed plamami i zarysowaniami. Takimi dodatkami mogą być kreda, boraks, krzemionka koloidalna oraz krzemiany.
- Drugie wypalanie - jeżeli zastosowano szkliwo, przedmioty są poddawane drugiemu wypalaniu w niższej temperaturze, aby szkliwo się dokładnie przylepiło i osiągnęło pożądane właściwości. Jeśli zastosowano szkliwo reaktywne - po procesie wypalenia otrzymamy powierzchnię ozdobioną pięknymi, nieregularnymi ornamentami, co doskonale prezentuje porcelana Steelite i nie tylko.
- Dekorowanie - niektóre wyroby mogą być poddawane dodatkowym procesom jak dekorowanie, malowanie czy złocenie.
Zdobienie naczyń i dekorowanie pod szkliwem
Dekorowanie pod szkliwem to proces barwienia, aplikowania wzorów, rysunków lub malowideł na powierzchni naczynia przed nałożeniem warstwy szkliwa. Jest to sposób pozwalający na trwałe naniesienie koloru i umożłiwia mycie w zmywarce. Istnieje kilka różnych technik dekorowania pod szkliwem, z których najczęściej stosowane obejmują:
- Ręczne malowanie - tradycyjna technika polega na ręcznym malowaniu wzorów za pomocą pędzla na suchą lub lekko wilgotną powierzchnię naczynia. Artysta może używać różnych rodzajów farb ceramicznych lub pigmentów, które są stabilne w wysokiej temperaturze wypalania.
- Nadrukowanie: W tej technice wzory są nanoszone za pomocą specjalnych form, stempli lub matryc, które są nasączone farbami ceramicznymi. Naczynie jest następnie wypalane, co powoduje przeniesienie wzorów na powierzchnię przedmiotu.
- Wycinanie szablonów: Wycinanie szablonów lub maskowania jest techniką, w której wzory są tworzone poprzez nałożenie szablonów na suchą powierzchnię a następnie nałożenie farby na obszary odkryte przez szablon. Po wypaleniu i usunięciu szablonu wzory pozostają na powierzchni.
- Stempelkowanie: Ta technika wykorzystuje specjalnie zaprojektowane stemple, które są nasączone farbami ceramicznymi i odbijane na powierzchni. Stemple mogą mieć różne kształty i wzory.
- Przezroczyste tkaniny: Niektóre artystyczne techniki dekorowania polegają na nakładaniu przezroczystych tkanin na suchą powierzchnię naczynia, a następnie nanoszenie farby lub pigmentu ceramicznego na obszary odkryte przez tkaninę. Po zdjęciu tkaniny wzory pozostają na produkcie.
Niektóre z tych technik mogą być stosowane samodzielnie lub łączone ze sobą, aby uzyskać różnorodne i interesujące efekty dekoracyjne. 
O historii porcelany na świecie
Historia ta sięga tysięcy lat wstecz i obejmuje fascynujący rozwój technologiczny, kulturowy i ekonomiczny.
Kolebką tego materiału są Chiny, gdzie wynaleziono porcelanę już około 2000 lat temu podczas panowania dynastii Han. Chiny wtedy posiadały spore złoża kaolinu. Pierwsze chińskie porcelany były przede wszystkim zdobione niebieskim wzorem na białym tle, tak charakterystycznym dla tego stylu.
Między 618–907 rokiem n.e. w czasie panowania kolejnych dynastii Tang i Song doskonalono proces produkcji, powstały wyroby o delikatnej strukturze ale większej wytrzymałości. W tamtym czasie rozkwitł eksport na Bliski Wschód, do Azji W średniowieczu kupcy podróżujący Jedwabnym Szlakiem przywieźli do Europy pierwsze próbki chińskiej porcelany. Jej wyjątkowa delikatność, wyjątkowe zdobienia i trwałość sprawiły, że stała się bardzo pożądanym towarem wśród arystokracji i dworów europejskich.
W Europie produkcja tego materiału sięga dopiero XVIII wieku. W 1708 roku alchemik Johann Friedrich Böttger z Niemiec odkrył i opracował recepturę na produkcję w fabryce w Meissen (Miśnia), co sprawiło, że powstała pierwsza europejska manufaktura porcelany. Od czasów powstania fabryki w Miśni produkcja porcelany rozwijała się w różnych częściach Europy, włączając w to Szkocję, Anglię, Francję oraz Rosję. W miarę upływu lat technologie zostały udoskonalone, a wzory i style zmieniały się wraz z modą i gustami epoki.
Współczesna produkcja opiera się na zaawansowanych technologiach, które pozwalają na masową produkcję wysokiej jakości wyrobów. Tradycyjne wzory i zdobienia są często łączone z nowoczesnymi metodami produkcji, aby sprostać wymaganiom dzisiejszego rynku.
